PRONOMINA
Ø Pronomina
adalah kategori kata yang dipakai untuk menggantikan nomina
Ø Dalam
Tata Bahasa Jawa Mutakhir oleh Wedhawati dkk. Pada tataran frasa, pronominal
melibatkan perilaku sintaksis sebagai berikut:
-
Pronomina dapat berangkai dengan kata
ingkar dudu tetapi tidak dapat
berangkai dengan ora.
-
Pronomina dapat berangkai dengan
pronomina demonstratif.
-
Pada tataran kalimat, pronominal dapat
menduduki funsi Subjek, Predikat, Objek dan Pelengkap
-
Sebagai pengganti numeralia (Ukuran
Jumlah), pronominal mempunyai cirri sebagai berikut:
1. Dapat
berangkai dengan kata ingkar ora.
2. Dapat
berangkai dengan kata-kata yang menyatakan ukuran (panjang, lebar, luas tinggi,
besar, berat, jauh dll)
3. Dapat
berangkai dengan pronominal persona.
Ø Subkategori
Pronomina Berdasarkan Referennya yaitu:
1. Pronomina
Persona /purusa
Pronomina
ini berfungsi sebagai kata ganti orang. Pronomina persona ada tiga, yaitu:
-
Persona Pertama (Utama Purusa)
Contoh: Aku, awakku, kene, kula, kawula, kita
-
Persona Kedua (Madyama Purusa)
Contoh: kowe, awakmu, sira, sliramu dll.
-
Persona Ketiga (Pratama Purusa)
Contoh: Dheweke, dhekne, panjenengan,
panjenenganipun
2. Pronomina
Demonstratif/ Penunjuk/ Panuduh
Ada
enam jenis pronominal Demonstratif, yaitu:
-
Pronomina Demonstratif Subtantif
Pronomina
ini menunjukkan hubungan antara pembicara dengan subtansi yang dituju. Hubungan
itu ada tiga yaitu:
Jarak Dekat
: iki, kiyi, niki, menika dll
Jarak agak jauh :
kuwi, iku, niku
Jarak Jauh :
kae, ika, nika
-
Pronomina Demonstratif Lokatif
Pronomina ini menujukkan titik tempat.
Jarak Dekat
: Kene
Jarak agak jauh
: kono
Jarak jauh
: kana
-
Pronomina Demonstratif Diskriptif
Pronomina
ini ,menunjuk pada keadaan suatu hal.
Jarak dekat
: Ngene, mangkene-ngaten, mekaten
Jarak agak jauh :
Ngono, mengkono-ngaten, mekaten
Jarak jauh :
Ngana, mangkana
-
Pronomina Demonstratif temporal
Pronomina ini menunjukkan waktu, dapat dilaihat dari
dua arah yaitu:

-
Agak jauh Ndhek, emben- kala emben

-
Agak Dekat Mau –kala wau

-
Dekat saiki, menika/
sapunika


-
Agak Dekat Mengko-mangke

-
Agak Jauh Sesuk- mbenjing

-
Cukup Jauh Mbesuk –mbenjing

- Pronomina
Demonstratif Dimensional
Pronomina
ini untuk menunjukkan kadar ukuran.
Dekat : Semene- semanten
Agak
Jauh : Semono – semanten
Jauh
: Semana – semanten
-
Pronomina Demonstratif Arah
Pronomina ini untuk menunjukkan arah suatu tempat
Dekat
: Mrene – ngriki/mriki
Agak jauh :
Mrono – ngriki/mriku
Jauh
: Mrana- ngrika
3. Pronomina
Interogatif
Pronomina
interogatif merupakan kata ganti kata yang berfungsi untuk bertanya.
Ada
7 kata ganti untuk bertanya yaitu:
-
Apa : Kanggo nakokake barang
Apa sing
kok gawa iku?
-
Sapa : kanggo nakokake uwong utawa kewan
Sapa
Dosenmu ing mata kuliah Morfologi?
- Ngapa.
Yagene, geneya : Kanggo nakokake mula bukane sawijining bab/sebab suatu hal.
Geneya
kok mangkatmu kuliah telat?
- Endi,
sing endi : kanggo nakokake sawijining pilihan kang awujud barang, uwong utawa
sawijining bab.
Klambi
endi sing kok senengi?
-
Kapan : kanggo nakokake wektu dumadine
sawijining kadadean
Kapan
olehmu arep lunga ing Lawang Sewu?
- Kepriye/priye/piye
: Kanggo nakokake kahanan utawa nakokake carane nindakake sawijining bab.
Sabubare
kacilakaan mau, kepriye kahanane
Paijo?
-
Pira : kanggo nakokake jumlah
Bocah
sing ngekos ing kene ana pira?
4. Pronomina
Posesif
Pronomina
posesif atau kata ganti empunya dibagi menjadi dua yaitu kata ganti empunya
yang terletak didepan kata disebut proklitik dan kata ganti yang terletak di belakang
disebut enklitik.
Pronomina
|
Klitik/klitika
|
|
Proklitik
|
enklitik
|
|
Aku
Kowe
|
Dak-/Tak-
Sun-
|
-Ku
|
Kowe,
Samang,
Sira
|
Ko-/ Kok-
Mang-
|
-Mu
-em (logat pati lan sakiwa tengeng)
-Ira (logat Cirebon, Inderamayu)
|
Dheweke
|
-
|
-e
|
Contoh:
Buku
Morfologi mau tak silahke kancaku.
Tasku
mau kok singgahke ngendi?
5. Pronomina
Relatif / panyilah (kata ganti penghubung)
Pronomina
relative adalah pronominal yang menghubungkan konstituen yang diperikan dengan
konstituen yang memerikan. Kata yang termasuk dalam Pronomina relative antara
lain: sing (ngoko), kang (ngoko alus), ingkang (krama).
Contoh
:
-
Buku sing tak gawa iki duweke kancaku.
-
Majalah kang tak waca mau dikersakake ibu.
-
Adicara ingkang dipunwontenaken Pak Lurah menika sae sanget.
6. Pronomina
Inderminatif (kata ganti tentu)
Kata
ganti tentu ini digunakan untuk menggantikan orang atau barang yang keadaannya
belum jelas. Kata ganti ini antara lain: Sawijining, salah siji, apa, bae,
sapa-sapa, saben uwong, lan sing sapa (bae).
Contoh:
Iki
kalebu sawijining bab kang kudu
antuk kawigaten.
Kowe
mau menyang pasar tuku apa bae?
Tidak ada komentar:
Posting Komentar