Kamis, 03 Oktober 2013


PRONOMINA
Ø  Pronomina adalah kategori kata yang dipakai untuk menggantikan nomina
Ø  Dalam Tata Bahasa Jawa Mutakhir oleh Wedhawati dkk. Pada tataran frasa, pronominal melibatkan perilaku sintaksis sebagai berikut:
-          Pronomina dapat berangkai dengan kata ingkar dudu tetapi tidak dapat berangkai dengan ora.
-          Pronomina dapat berangkai dengan pronomina demonstratif.
-          Pada tataran kalimat, pronominal dapat menduduki funsi Subjek, Predikat, Objek dan Pelengkap
-          Sebagai pengganti numeralia (Ukuran Jumlah), pronominal mempunyai cirri sebagai berikut:
1.      Dapat berangkai dengan kata ingkar ora.
2.      Dapat berangkai dengan kata-kata yang menyatakan ukuran (panjang, lebar, luas tinggi, besar, berat, jauh dll)
3.      Dapat berangkai dengan pronominal persona.

Ø Subkategori Pronomina Berdasarkan Referennya yaitu:
1.      Pronomina Persona /purusa
Pronomina ini berfungsi sebagai kata ganti orang. Pronomina persona ada tiga, yaitu:
-                  Persona Pertama (Utama Purusa)
Contoh: Aku, awakku, kene, kula, kawula, kita
-                  Persona Kedua (Madyama Purusa)
Contoh: kowe, awakmu, sira, sliramu dll.
-                  Persona Ketiga (Pratama Purusa)
Contoh: Dheweke, dhekne, panjenengan, panjenenganipun
2.      Pronomina Demonstratif/ Penunjuk/ Panuduh
Ada enam jenis pronominal Demonstratif, yaitu:
-                  Pronomina Demonstratif Subtantif
Pronomina ini menunjukkan hubungan antara pembicara dengan subtansi yang dituju. Hubungan itu ada tiga yaitu:
Jarak Dekat     : iki, kiyi, niki, menika dll
Jarak agak jauh            : kuwi, iku, niku
Jarak Jauh                    : kae, ika, nika
-                  Pronomina Demonstratif Lokatif
Pronomina ini menujukkan titik tempat.
Jarak Dekat                 : Kene
Jarak agak jauh            : kono
Jarak jauh                    : kana
-                  Pronomina Demonstratif Diskriptif
Pronomina ini ,menunjuk pada keadaan suatu hal.
Jarak dekat                  : Ngene, mangkene-ngaten, mekaten
Jarak agak jauh            : Ngono, mengkono-ngaten, mekaten
Jarak jauh                    : Ngana, mangkana
-                  Pronomina Demonstratif temporal
Pronomina ini menunjukkan waktu, dapat dilaihat dari dua arah yaitu:
Kebelakang : - Cukup Jauh                 Ndhisik, rumiyin
-       Agak jauh                       Ndhek, emben- kala emben
-       Agak Dekat                    Mau –kala wau
-       Dekat                             saiki, menika/ sapunika

Kedepan : - Dekat                                    Samangke –samengko
-       Agak Dekat                        Mengko-mangke
-       Agak Jauh                           Sesuk- mbenjing
-       Cukup Jauh                         Mbesuk –mbenjing

-       Pronomina Demonstratif Dimensional
Pronomina ini untuk menunjukkan kadar ukuran.
Dekat               : Semene- semanten
Agak Jauh       : Semono – semanten
Jauh                 : Semana – semanten
-                  Pronomina Demonstratif Arah
Pronomina ini untuk menunjukkan arah suatu tempat
Dekat              : Mrene – ngriki/mriki
Agak jauh        : Mrono – ngriki/mriku
Jauh                 : Mrana- ngrika

3.      Pronomina Interogatif
Pronomina interogatif merupakan kata ganti kata yang berfungsi untuk bertanya.
Ada 7 kata ganti untuk bertanya yaitu:
-                  Apa : Kanggo nakokake barang
Apa sing kok gawa iku?
-                  Sapa : kanggo nakokake uwong utawa kewan
Sapa Dosenmu ing mata kuliah Morfologi?
-       Ngapa. Yagene, geneya : Kanggo nakokake mula bukane sawijining bab/sebab suatu hal.
Geneya kok mangkatmu kuliah telat?
-       Endi, sing endi : kanggo nakokake sawijining pilihan kang awujud barang, uwong utawa sawijining bab.
Klambi endi sing kok senengi?
-                  Kapan : kanggo nakokake wektu dumadine sawijining kadadean
Kapan olehmu arep lunga ing Lawang Sewu?
-       Kepriye/priye/piye : Kanggo nakokake kahanan utawa nakokake carane nindakake sawijining bab.
Sabubare kacilakaan mau, kepriye kahanane Paijo?
-                  Pira : kanggo nakokake jumlah
Bocah sing ngekos ing kene ana pira?
4.      Pronomina Posesif
Pronomina posesif atau kata ganti empunya dibagi menjadi dua yaitu kata ganti empunya yang terletak didepan kata disebut proklitik dan kata ganti yang terletak di belakang disebut enklitik.
Pronomina
Klitik/klitika
Proklitik
enklitik
Aku
Kowe
Dak-/Tak-
Sun-
-Ku
Kowe,
Samang,
Sira

Ko-/ Kok-
Mang-
-Mu
-em (logat pati lan sakiwa tengeng)
-Ira (logat Cirebon, Inderamayu)
Dheweke
-
-e

Contoh:
Buku Morfologi mau tak silahke kancaku.
Tasku mau kok singgahke ngendi?
5.      Pronomina Relatif / panyilah (kata ganti penghubung)
Pronomina relative adalah pronominal yang menghubungkan konstituen yang diperikan dengan konstituen yang memerikan. Kata yang termasuk dalam Pronomina relative antara lain: sing (ngoko), kang (ngoko alus), ingkang (krama).
Contoh :
-          Buku sing tak gawa iki duweke kancaku.
-          Majalah kang tak waca mau dikersakake ibu.
-          Adicara ingkang dipunwontenaken Pak Lurah menika sae sanget.
6.      Pronomina Inderminatif (kata ganti tentu)
Kata ganti tentu ini digunakan untuk menggantikan orang atau barang yang keadaannya belum jelas. Kata ganti ini antara lain: Sawijining, salah siji, apa, bae, sapa-sapa, saben uwong, lan sing sapa (bae).
Contoh:
Iki kalebu sawijining bab kang kudu antuk kawigaten.
Kowe mau menyang pasar tuku apa bae?


Tidak ada komentar:

Posting Komentar