GEGURITAN
Geguritan
utawi guritan aslinipun saking tembung lingga gurit, tegesipun :
1. Tulisan ingkang awujud tatahan
2. Kidung utawi tembang
Nggurit
tegesipun :
1. Ngarang tembang utawi kidung, utawi
rerepan
2. Nglakokaken tembang utawi kidung
Miturut
kamus utawi bausatra, geguritan menika uran-uran utawi karangan
kang pinathok kados tembang, nanging guru gatra, guru wilangan, lan guru
lagunipun boten ajeg. Menawi miturut Sadlidinata (1994:45), geguritan
inggih menika iketaning basa ingkang memper syair (syair jawi gagrag enggal).
Wonten malih ingkang mastani tembung gegurit asalipun saking tembung gerita.
Tembung gerita lingganipun gita, tegesipun tembung utawi syair geguritan
jawi sakawit dipun panggihaken wonten ing tembang-tembang dolanan.
Samenika
wujud wohing kasusatran piisi warni-warni wujud dhapukanipun. Adhedasar
dhapukanipun ukara lan pangrakiting tembung, warni-warni araning geguritan
kados wonten ngandap menika:
1. Syair kalih gatra sapadan aran gita
dwigatra
2. Syair tigang gatra sapadan
aran gita trigatra
3. Syair sekawan gatra sapadan aran gita
caturgatra
4. Syair gangsal gatra sapadan aran gita
pancagatra
5. Syair enem gatra sapadan aran gita
sadgatra
6. Syair pitu gatra sapadan aran gita
saptogatra
7. Syair wolu gatra sapadan aran gita
hastagatra
8. Syair sanga gatra sapadan aran gita
nawagatra
9. Syair-syair dhapur sonata
10. Syair bebas
B. JINISIPUN GEGURITAN
Geguritan
jinisipun wonten kalih :
1. Geguritan
gagrak lawas
Geguritan
menika ngginakaken basa jawa kina lan kapérang wonten ing pupuh–pupuh tembang,
kawengku guru gatra, guru lagu, lan guru wilangan. Geguritan menika ugi
kalebet golonganipun tembang utawi lelagon kang ngangge Purwakanti guru-swara.
Paugeranipun
geguritan gagrak lawas ingkang sampurno inggih punika:
a. Cacahipun gatra mboten ajeg, nanging
lumrahipun sakedhikipun wonten sekawan gatra.
b. Cacah wandanipun gatra satunggal lan
satunggalipun tetep sami
c. Dong-ding utawi guru lagunipun sedaya
manggen wonten wekasipun gatra runtut inggih punika ngangge purwakanti guru
swara.
d. Sangajengipun ukara (gatra) ingkang
kawiwitan ngangge bebuka “sun gegurit”nanging mboten ateges
saben pada/bait wonten tembungipun “sun gegurit”. Tembungipun “sun
gegurit” naming wonten nginggil piyambak.
Tuladha:
Sun
gegurit,
Wateke
wong kampung jati
Bekti
marang yayah wibi
Setya
marang sakeh janji
2. Geguritan
gagrak anyar
Geguritan gagrag
anyar ngginakakén basa Jawa jaman samenika lan dipunserat ngangge
aksara latin, lan sampun ngginakakén kertas/ dluwang. Geguritangagrag anyar mboten
kapérang wonten ing pupuh–pupuh tembang lan mboten ngangge tembung “sun
gegurit”, sampun mboten kawengku guru gatra, guru lagu, lan guru wilangan,
pramila jinising geguritan gagrag anyar menika saged
dipunwastani puisi Jawa bebas.
Wis, Jeng…
Aku sumeleh
nyelehake pangarep-arepku
marang katresnan lan kawigatenmu sing semu
yen nyatane amung semene
cunthele lelakonku…
Pepenginku tansah sumandhing
lan nresnani sliramu
kudu dakprunggel
sing luwih wigati, Jeng
donga lan pengestumu wae
tansah mili kanggo aku
Wis, Jeng
aku pamit
becik njembarake pikir
nggayuh kabegjan
mring ati lan katresnan satuhu
tan ora binagi ing liyan
sempurna ing guritan siji…
Wus dakjaluk marang sliramu, tatkalane wektu isih watu
lan dalan kaya ombak segara, nanging penjalukku
kaya prenjak kang katombak swiwine, ilang unine
kaya lemah cengkar kang tawar, ilang sangar
sliramu uga isih lumaku ing gisik kang wus dadi ambalan
ngambali ati ing pangilon, ngambali pitakon
lan penjalukku, kanthi unthuk-unthuk kang sirna
tatkalane surya mencorong, pratanda dina wus rina
Sidoarjo, 2007
udan riwis-riwis nggawa angin gumanti
ora kaya nalika kang kawuri sing kebak pangarep-arep
dikaya ngapa lemah wus kebanjur teles
sesuk esuk yen sang surya wiwit sumunar
lan manuk kepodang colat-colot ana wit gedang
tak tunggu tekamu ing sak ngisore payung
tak kanthi lakumu tumeka ngendi
mbokmenawa sesuk sore wus ora udan riwis-riwis
marakake gawe kekesing ati
manuk kepodang wus mabur mangulon
nanging tetep tak tunggu tekamu
Sorene sore jingga
wengine wengi biru
kembang pandhan mesem marang mbulan
tangane ngawe-awe sajak kemayu
apa hiya iki dayane layang atimu
sing jare bakal ditulis kalane ijen
lan sendhang mung amping-ampingann jendhela
sing wengi iki isih panggah binuka?
biyen aku nate apal gojegmu
kepiye nalika bingung ndhedher sagegem guritan
ing lemah suwung pinggire taman
ora ketang mbalang liring sambi mungkur
nyamudana wingkis sakehing kekarepan
nutup kudhuping kekembangan
iki babad wedhi pasir
pinaes ganda aruming mawar
rarasing riris dhadha kumesar
Tidak ada komentar:
Posting Komentar